Det aller beste skrivetipset du nokon gong kan få er dette: «Ingen har lyst til å lesa skiten din».
Eg forstår at det kan høyrast litt merkeleg ut, så eg skal prøva å forklara det litt nærare. Dette innlegget er til ære for ein av dei absolutte favorittane mine innan «folk som skriv om skriving»-sjangeren, nemleg Steven Pressfield.
Lat egoet kvila
Han har nyleg kome ut med ei ny bok om skriving, og ho har den passande tittelen (som eg så skamlaust har stole) Nobody Wants to Read your Shit. Pressfield tek her opp noko han lærte då han jobba med annonseskriving innan marknadsføring. Folk har betre ting å gjera enn å lesa det du skriv, så dersom du vil at dei skal lesa det, må du gjera det så tydeleg, inspirerande og underhaldande som du kan. Og kort. Så kort som mogleg. Du skriv ikkje til deg sjølv, med mindre du skriv i dagboka di, så difor må du setja deg inn i lesaren sitt perspektiv før du byrjar å skriva.
Den viktige lesaren
Dette var noko eg prøvde å læra vekk då eg jobba som lærar og fortalde elevane mine at «Eg vurderer dykk ikkje utifrå det de kan, men utifrå det de viser meg at de kan». Det er ein skilnad der. Du må alltid tenkja etter kva lesaren er oppteken av (dersom der er snakk om ein lærar har du sannsynlegvis fått retningsliner på førehand). Truleg gjer du dette dagleg på sosiale medier. Det er rart at me tenkjer meir på å vera tydelege og engasjerande når med oppdaterer Facebook-profilen vår enn når me skriv ein lengre tekst.
Det er i alle fall noko å tenkja på. Eg skal fortsetja å kosa meg med boka til Steven Pressfield, og er viss på at fleire gullkorn dukkar opp.
Heilt til slutt
Takk til deg for at du tok turen innom bloggen min i dag! Eg set stor pris på det, og vert veldig glad dersom du trykkjer på like- eller deleknappen under eller legg att ein kommentar til meg dersom du las noko du likte. Eg vert, som dei fleste andre, glad når nokon les skiten min…
Hender det at du tenkjer gjennom kva som gjer ei historie spennande å lesa? Eller ein film spennande å sjå, for den saks skuld?
Me trur ofte at det har med handlinga å gjera. Dersom det er eit spennande plot, så er det spennande å følgja med. Dette er eg heilt samd i, men for at handlinga skal framstå som truverdig, er det viktig at ho samsvarar med personane som utfører henne, dei såkalla karakterane. Som tilskodar må me greia å tru på at karakteren, slik me kjenner han, faktisk vil handla på den måten plottet utspelar seg.
Folk er folk
Menneske er mest interesserte i andre menneske. Dette er noko forfattarar har bite seg merke i. Då Ibsen ein gong vart spurd om kvifor hovudpersonen i Et dukkehjem vart heitande akkurat Nora, skal han ha sagt noko slikt som at «Ho heiter eigentleg Eleonora, men dei kalla henne berre Nora som barn». Sjølv om me får skildra berre nokre timar av livet til Nora i skodespelet, kjende Ibsen til heile livshistoria hennar.
Det seier litt om kor mykje arbeid som ligg bak det å utvikla ein truverdig karakter, og skriva ei fengjande historie. Eit godt tips å ta med seg dersom du sjølv syslar med skriving eller berre likar å lesa.
Heilt til slutt
Det vart eit kort innlegg i dag, for å koma i gong att med blogginga. Eg tykkjer det er inspirerande å høyra om korleis andre går fram når dei skriv, og det håpar eg du gjer òg.
Eg er veldig takksam for at du er innom bloggen min i dag. Dersom du likte innlegget, og kanskje vart litt inspirert, vert eg glad dersom du trykkjer på like- eller deleknappen under, eller legg att ein kommentar til meg.
Elles ynskjer eg deg ein strålande dag vidare! Me snakkast.
Uansett kva du driv med i dag, vil du på eit eller anna tidspunkt snubla bort i ei pressemelding. Å skriva ei pressemelding, meiner eg. Det kan til dømes vera som frivillig for eit idrettslag eller som gründar i eige føretak.
Draumen er jo å skriva ein såpass god tekst at ikkje berre dei som er interesserte i det du skriv om (les: foreldre, kollegaer eller medsamansvorne i idrettslaget) les teksten din, men også andre – og aller helst at journalistane i mediet du sender det inn til fattar interesse for det du promoterer og lagar si eiga sak om det.
Rett kanal for å nå dei rette folka
Målet med ei pressemelding er jo å nå ut til flest mogleg folk, og helst til dei folka som treng akkurat det du har å gje. Då seier det seg sjølv at du ikkje sender ei pressemelding om den store traktorkonkurransen du skal arrangera til eit medisinsk tidsskrift. Plassering og målgruppe er alltid viktig å hugsa på uansett kva type tekst ein skriv.
Korleis kan du gjera temaet ditt meir spennande?
Men om ein går utifrå at du veit dette, at du veit at akkurat ditt fantastiske arrangement, di nyttige oppfinning osv. er det lesaren av denne mediekanalen treng nett no – korleis skal du kommunisera dette?
Neglebiting framfor datamaskina
Dette er noko eg har streva med sjølv mange gonger. Eg kjenner kjensla av å sitja ved skrivebordet og bita negler etter å ha fått ordre frå sjefen om å skriva ei pressemelding, og vera fullstendig grøn på korleis ein gjer akkurat det. Som tekstnerd måtte eg ta det eit steg vidare, eg las eit lass av bøker om tekstforfatting og fordjupa meg i marknadsføringskurs, og har no laga meg nokre tips som eg vil dela med deg.
Det første først
Det aller første du må gjera er å skriva PRESSEMELDING øvst på arket. Er ikkje eg eit geni? Gjev deg slike fantastiske råd! Spøk til side – dette er viktigare enn du trur. Du vil ikkje irritera journalisten som sit og går gjennom innsende tekstar allereie før han har byrja på teksten din. Det skal vera enkelt for mottakaren i mediet å vita kva det er snakk om – merk difor teksten din med PRESSEMELDING.
No er du klar for å selja inn det du vil skapa blest rundt. Dei viktigaste opplysingane du kan koma med er kven/kva det gjeld og kvar og når det skjer. Er det snakk om ei lansering av noko slag, må du ha med kven som lanserer kva og kvar lanseringa skjer til kva klokkeslett og dato. Dersom det er viktig å forklara korleis og kvifor lanseringa skjer, tek du med det også.
For din eigen del, er dette fint å byrja med også. Då har du noko konkret å setja deg inn i skrivinga med. Dette er informasjon du kjenner ut og inn, og som du kan forklara på best mogleg måte. Tenk over kvifor denne informasjonen er viktig for potensielle lesarar/kundar. Fokuset skal vera på deira oppleving.
Fiks ferdig
Noko du kanskje ikkje har tenkt på er at pressemeldinga som regel vert sett direkte inn i tidsskriftet slik du har skrive ho. Det er difor viktig at du passar på at det du har skrive er korrekt stava, alle namn er rette (dette er viktigare enn ein trur – eg har ikkje tal på kor mange gonger eg har vorte omdøypt i skriftlege tekstar, på namnelister osv.) og at du skriv fullstendige setningar, ikkje stikkord.
Det er viktig at pressemeldinga ikkje er for lang. Då gidd ingen å lesa ho, og dersom tidsskriftet er interessert, vil dei helst laga sine eigne tekstar om saka. Hald deg difor til eit minimum.
Inspirasjon er avgjerande uansett kva type tekst ein skriv.
Bruk korte setningar, det skal vera informativt og enkelt å setja seg inn i. Ein les ikkje ei pressemelding for å verta utfordra på det språklege planet. Det er også viktig at du hugsar på å ikkje nytta interne ord. Tenk at dette er noko som skal vera enkelt å forstå for alle. Du skal nå flest mogleg med bodskapen din, ikkje syna kor flink du er.
Levande og personleg
Ver personleg. Fokuset skal vera på lesaren – nytt gjerne ord som «du, deg, ditt», men ikkje «de, dykk, dykkar».
For å gjera teksten meir interessant er det lurt å ta med eit sitat om saka. Dette kan vera noko nokon har sagt – t.d. sjefen din eller andre som har litt tyngde innan feltet, eller det kan vera noko du sjølv seier. Då må du skriva det som om det er nokon andre som har intervjua deg om saka: «. . . , seier Pål Mørk.» (ikkje: seier eg).
Det tekniske
Ofte understrekar me ord eller setningar ved å setja dei i kursiv eller utheva dei. Dette er ikkje lurt å gjera i ei pressemelding. Det er ikkje sikkert at slike uthevingar vert overførde når teksten vert sett inn i tidsskriftet.
Hugs å gje journalisten kontaktinformasjon, og gjerne tips til korleis han kan gå fram vidare, som intervjuobjekt og slikt. Send gjerne med bilete. Helst ikkje meir enn eitt, men sei at du kan hjelpa til med fleire dersom det er ynskjeleg.
Ikkje gløym å merka pressemeldinga skikkeleg med namn, firma, logo osv. Det skal vera minst mogleg arbeid for den som skal jobba vidare med ho.
Tenk at du fortel ei historie, gjer forteljinga så interessant og oppløftande som mogleg. Leik med vinklingane. Det viktigaste av alt er å ha det moro når ein skriv!
Heilt til slutt
Takk for at du var innom bloggen min i dag! Eg vert veldig glad om du trykkjer på like- eller deleknappen under, eller legg att ein kommentar til meg. Kanskje du har eit spørsmål eller eit innspel å koma med? Lukka til med pressemeldinga!
Når ein jobbar med ord på dagleg basis, slik eg gjer, er det ikkje til å unngå at ein vert litt opptekne av ord og dei ulike tydingane dei har. Har du tenkt over kva ord du nyttar? Kan det vera at du nyttar ulike ord for nett same tingen?
Mark Twain har sagt det så fint:
Skilnaden mellom det rette ordet og ordet som er nesten rett er den same som skilnaden mellom eld og ei eldfluge.
Vel å merka er dette mi omsetjing, Twain nytta orda lightning og lightning bug.
Sogndal på denne tida av året.
Dei små og store skilnadane
Som omsetjar støyter ein stadig på ord som kan skapa litt hovudbry. Du får ikkje dei same assosiasjonane til ordet «vom» som til ordet «mage». Og kva med ordet «magesekk»? Du får heller ikkje dei same assosiasjonane til ordet «elska» som det «å vera glad i». Når me skriv, hender det ofte at me kan vera meir nøyaktige i ordvala våre. Får du sagt akkurat det du ville seia? Er det mogleg at du kan velja eit anna ord som passar betre til akkurat det du vil seia?
Uforståelege brukarrettleiingar
Eg reknar med at eg ikkje er den einaste som tidvis har rive meg i håret over uforståelege brukarrettleiingar når eg skal prøva å få eit produkt til å fungera. Ofte er dette fordi omsetjaren har nytta feil ord, og den opprinnelege meininga forsvann i prosessen.
Forståeleg, uforståeleg eller direkte feil
Ein av gjengongarane eg ler litt av når eg omset er ordet «avhending». Plar du å avhenda noko? Er det eit ord du nyttar i daglegtale? Det er i alle fall ikkje eit ord eg vanlegvis støyter på utanom i brukarrettleiingar. Eg har ofte fundert på korleis dette fenomenet oppstod. Kven var det som tenkte at «Hmm, avhending er eit godt, norsk ord, mykje meir presist enn å nytta det daglegdagse ordet kasting.»
Å avhenda er eit presist uttrykk når det er snakk om å kvitta seg med (selja unna) verdipapir. Det er eit fullstendig feil ord å nytta når det er snakk om kassering av elektronisk utstyr og liknande.
Komisk
Det finst eit utal slike døme, så eg skal ikkje gå nærare inn på fleire, men kanskje du har kome på nokre ord sjølv? Det kan vera ganske komisk når ord hamnar i feil samanheng.
Heilt til slutt
Takk for at du var innom bloggen min i dag! Veldig kjekt med besøk! Dersom du likte innlegget, vert eg veldig glad dersom du trykkjer på like- eller deleknappen under, eller legg att ein kommentar. Elles ynskjer eg deg ein framleis god dag!
I følgje forsking på området tek det om lag 90 sekund for oss å gjera oss opp ei meining om ein person me møter. Mykje av dette er sjølvsagt basert på utsjånaden. Er personen velstelt? Noko anna me legg merke til er røysta til vedkomande, og så registrerer me kva han eller ho seier for noko.
Noko uventa gjer inntrykk
Me legg særleg merke til dårleg oppførsel, eller uvanlege måtar å oppføra seg på. Me nyttar førsteinntrykket til å føreseia korleis personen vil oppføra seg seinare. Me tolkar vedkomande utifrå det me ser i byrjinga. Det tek lang tid å retta opp att slike inntrykk dersom dei er negative, for hjernen vår gjer koplingar som er ganske sterke.
Kva skal til for å gjera eit godt førsteinntrykk?
Det kan vera lurt å gje det meir tid
Det hender eg tenkjer på dette sjølv. Kor avgjerande førsteinntrykket er. Det er jo ikkje alltid ein viser seg frå si beste side dersom ein har ein dårleg dag. Då vert ein kanskje «ho hysteriske kvinnfolket» eller «han sinte mannen» for alltid.
Personleg prøver eg å overtyda meg sjølv om å ikkje stola på førsteinntrykket, men det er sjølvsagt ikkje alltid eg er like god på akkurat det, og då let eg fordomane herja fritt.
Og om du var ei bok?
Kva skal ein då gjera om ein er ei bok? Korleis skal ein gjera eit såpass godt inntrykk at folk får lyst til å lesa deg? Innpakking er nok meir avgjerande enn ein skulle tru. Enkelte bøker vert rett og slett ikkje plukka opp fordi dei har eit kjedeleg eller lite tiltalande ytre. Du har kanskje lagt merke til at gamle bøker dukkar opp i ny klesdrakt innimellom? Særleg skjer dette i samband med filmatiseringar av bøker. Då kjem plutseleg boka ikledd eit bilete av ei eller anna profilert filmstjerne. Tilfeldig? Neppe.
Kva skal til for at du skal velja akkurat meg?
Flyplasstesten
Dersom det er snakk om ein roman, skal han helst kunna stå med glans på den såkalla «flyplasstesten». Kva snakkar me om då?
Tenk deg at du hastar gjennom flyplassen. Du veit du har ein del ventetid føre deg, så du tek deg ein kjapp tur innom bokhandelen for å sjå om du finn deg ei bok for å piffa opp ventetida litt. Du tek kanskje ein rask titt bakpå boka og ser kva som står der. Deretter tippar eg at du opnar boka på første sida, og det er her «flyplasstesten» kjem inn. Den første setninga i boka må vera såpass god at du vert fanga med ein gong. Ho må fengja deg slik at du vel å kjøpa akkurat den boka før du hastar vidare.
Såpass lyt til
Me kan sjå på eit par døme. Elizabeth Kostova si bok The Historian (Historikeren) frå 2005, opnar slik: «The story that follows is one that I never intended to commit to paper.» (På norsk ville me kanskje sagt «Historia som følgjer er ei eg aldri hadde planar om å skriva ned på papir.»)
Kunne du ha gått ifrå denne boka?
Kva med Lars Kepler sin roman Stalker frå 2014. Han byrjar slik: «Det var ikke før det første liket ble funnet at man tok filmen på alvor.»
Noko å tenkja på neste gong du byrjar på ei bok, eller neste gong du skal skriva ein tekst sjølv. Førsteinntrykket er avgjerande, også for ein skriven tekst.
Heilt til slutt
Takk for at du er innom bloggen min i dag! Eg vert kjempeglad dersom du trykkjer på like- eller deleknappen under, eller legg att ein kommentar til meg. Håpet er at du fann noko interessant, inspirerande eller nyttig i dagens innlegg!
I bloggen i dag skal me sjå litt på tekstarbeid, som er noko eg er glad i. Me skal ta ein liten titt på forteljaren. Når det gjeld munnlege forteljingar, er det tydeleg kven som fortel historia – det er nemleg ein fysisk person. Men har du nokon gong tenkt over kven som fortel når du les ein skriven tekst?
Kanskje har du ikkje tenkt over kor avgjerande augo som ser er. Lat oss sjå på eit døme:
Dei stod tett saman. Sjølv på denne avstanden kunne eg sjå at det var alvorleg. Det var som om den grå kulda hadde flytta inn i dei to skikkelsane. Det kvite skinet frå gatelyset berre understreka motløysa mellom dei. Hetta på den altfor store parkasen luta over andletet til den høgaste. Den mørke fargen skilde seg ikkje nemneverdig utifrå buskaset bak han, grumsete og nesten kamuflerande, som om han visste at dette var ein kveld som var til for å gløymast. Skorne var halvvegs dekte av den kornete snøen, blanda med skiten som bilane hadde virvla opp.
Gater, fjord og snø.
Og om me snur og vender på det
Trur du historia vert farga av den som fortel? Me kan jo prøva å sjå på den same situasjonen, men med ein annan forteljar, og finna ut av det.
Me stod der saman . . . som om me var ute av stand til å flytta føtene frå kvarandre . . . som om dagslyset hadde stole all viljestyrke i verda, som om sjølve jordkloden hadde gått av hengslene og nekta å lova at morgondagen ville koma. At dette var alt. Rå kulde og skiten snø. Handa som eg strekte fram var knapt mogleg å skimta i det grå mørkret. Akkurat som framtida . . .
Eg-forteljar
I desse døma har me ikkje skifta forteljartype. Begge er førstepersons-forteljarar (eg-forteljar), men me har skifta forteljarperson. Begge forteljarane er ein del av forteljinga, men ein av dei ser på scena, medan den andre deltek. Ingen av dei har tilgong til andre tankar enn sine eigne.
Stemning
Forteljaren er ein viktig del av stemninga og historia du vil dela. Tenk over det neste gong du les eller skriv ein tekst. Kven ser dette? Kva rolle spelar det at eg ser det gjennom denne personen sine auge?
Val av forteljar er nøye gjennomtenkt av den som skriv teksten, og det er kjempemoro å leika litt med det når ein skriv eigne tekstar. Me kjem attende til forteljaren ved seinare høve.
Heilt til slutt
Takk for følgjet denne gongen. Kunnskap om skriveteknikkar legg ein heilt ny dimensjon til lesing og skriving, tykkjer eg. Dersom du sette pris på innlegget, er det kjempeflott om du trykkjer på like- eller deleknappen under. Eller legg att ein kommentar til meg.
Inspirert av diverse nettdebattar og avisinnlegg, har eg i dag laga mitt eige oversyn over nokre skrivefeil du kan vera på vakt mot. Eg har rangert dei i tilfeldig rekkjefølgje.
Det er ikkje tvil om at språk engasjerer og skrivefeil irriterer. Men berre når du veit kva som er rett. Norsk, som dei fleste andre språk, er vanskeleg. Her er nokre tips om vanlege skrivefeil og korleis du kan unngå dei.
Tid for rettskriving
Blanda bruken av «også» og «og så». Nei, du kan ikkje nytta dei om eit anna. Ja, det er ein skilnad på dei. Desse kjem i same kategorien som «altfor» og «alt for», som du finn eit innlegg om her.
Ein hugseregel her er at «også» kan bytast ut med «òg». Du nyttar det når du skal forklara at noko er i tillegg til. Til dømes: «Veslebroren ville også vera med». Eit anna døme er: «Også Are likte musikken», dersom du skal byta ut med «òg» her, må du endra ordstillinga til «Are likte musikken òg».
«Og så», derimot, brukar du når du meiner «deretter skjedde dette». Dersom du til dømes skriv «Og så likte Are musikken», føreset det at noko skjedde i førekant som gjer at Are liker musikken no. Han gjorde det ikkje før.
Dersom du legg desse hugsereglane på minnet, vil det hjelpa deg når du er i tvil om kva uttrykk du skal velja.
Feilstaving av ord.
Døme på ord det er vanleg å stava feil er: blant (blandt), potensial (potensiale), uttrykk (utrykk), dessverre (desverre), sjeldan (skjeldan), interessant (interesant), nysgjerrig (nyskjerrig), om lag (omlag), an (ann), original (orginal), vondt (vont), misforstå (missforstå), arbeidsam (arbeidssam), areal (areale), parentes (parantes),osv.
Lista er lang. For ordens skuld: Rett stavemåte står først, feil står i parentes.
Blanding av uttrykka «ovanfor» og «overfor».
Dersom nokon til dømes sit på ein stol på hi sida av bordet og stirer deg inn i augo – då sit vedkomande «overfor» deg.
Dersom same person reint fysisk sit over deg, i eit tre eller liknande, sit vedkomande «ovanfor» deg. Politiet kan stå «overfor» ei sak, du kan bli beden om å svara på spørsmåla «ovanfor» i boka.
Når noko bokstavleg tala er over noko anna eller er nemnt tidlegare i ein tekst, nyttar du «ovanfor». Når noko er ved sidan av, framfor eller i høve til noko, nyttar du «overfor».
Å skriva titlar og overskrifter etter engelske skrivereglar – stor bokstav i kvart ord. Døme på dette er «Det Kvite Hus», som på norsk skal skrivast «Det kvite hus» (berre stor bokstav i det første ordet), «Den Store Dagen» (Den store dagen), osv.
Diverse ordelingar: Fårikål (ikkje får-i-kål), sommarferie (ikkje sommar ferie), norsklærar (ikkje norsk lærar, med mindre du snakkar om ein lærar som er norsk), fiskestang (ikkje fiske stang, med mindre du skal fiska ei stang), osv.
Det var ei lita liste over vanlege grammatiske feil ein kan gjera. Det er mange fleire, så det kan henda du har andre forslag. Då er det berre å skriva ein kommentar under her. Dersom du likte og hadde nytte av innlegget, er det flott om du trykkjer på like- eller deleknappen under. Elles ynskjer eg deg ein strålande dag!
Eg kunne ikkje unngå å nytta tittelen til ei av favorittbøkene mine i dette innlegget. Me skal snakka om overtydingsteknikkar og denne gongen skal me sjå nærare på kjensledelen. I retorikken snakkar me om etos, patos og logos. Dersom du skal overtyda nokon om noko må desse tre vera på plass. Eg har tidlegare skrive innlegg om etos og logos, og i dag skal me konsentrera oss om patos.
Patos?
Når du har overtydd tilhengjaren om at du er ein truverdig person (etos) og om at saka du kjempar for ikkje er heilt på jordet (logos), er det på tide å få tilhøyraren til å forstå kvifor du kjempar for akkurat denne saka. Du må få kontakt med kjenslene til dei du snakkar til. Elles vil du ikkje klara å engasjera tilhøyrarene til å gjera det du ber dei om – dei vert likegyldige til resultatet, og det vil du sjølvsagt unngå.
Sogndal – Haugesund: Eg har vore på fotballkamp!
Patos og fotball
Patos vert ofte rekna synonymt med lidenskap. For å illustrera dette skal eg ta dykk med ein tur på Fosshaugane Campus, der eg var på laurdag. Sogndal spelte denne gongen mot Haugesund, og det var ein typisk skjebnekamp. Sogndal måtte vinna denne kampen for å ha sjansen til å halda seg i toppdivisjonen neste år.
Bakgrunnen for publikum var altså slik at alle visste kva som stod på spel. Det var inga logisk tvil om at saka (kampen) var viktig. Fotballaget til Sogndal har jo også naturleg truverd i denne samanhengen. Spørsmålet var om dei greidde å skapa engasjement og lidenskap. Dei var avhengige av at publikum brydde seg om utfallet i saka (kampen).
Slik er det også med deg
Slik er det i alle samanhengar der du prøver å overtyda nokon om eitkvart du brenn for. Dersom du vil at folk skal handla på ein særskilt måte, må du skapa engasjement – du må få dei til å bry seg! Måten du gjer dette på, er å appellera til kjenslene deira. Poenget er at dei skal kjenna seg att i problemstillinga du legg fram for dei. Dei skal kjenna glede, sinne, frykt osv. Dei skal kjenna noko her og no – slik at dei ynskjer å handla no.
Dette kan du oppnå ved å velja ord som understrekar stemninga eller kjensla du er ute etter å vekkja, ved bruk av ironi, metaforar eller samanlikningar. Dersom du fortel ei personleg historie med detaljerte skildringar, kan det hjelpa tilhøyraren med å identifisera seg med deg og med saka du legg fram.
I ein munnleg situasjon viser du dei med framferda di og tonefallet at dette er noko du brenn for. Du vil skapa lite engasjement dersom du brukar eit monotont stemmeleie og står heilt i ro. Responsen du er ute etter er som regel ei konkret handling.
Heia Sogndal
Attende på Fosshaugane, var den konkrete handlinga laget ville oppnå heia-rop og klapping frå publikum. Positiv energi til spelarane. Korleis skulle dei få til dette? Dei måtte først og fremst visa at dei likte seg på bana. At det var viktig for dei å gjera ein god jobb og at det var viktig for dei å halda seg i toppdivisjonen til neste år. At dei var villige til å kjempa for plassen.
Det var moro å vera på kamp denne dagen. Sjølv for meg, som er under middels interessert i fotball og som manglar ein del grunnleggjande kunnskap om sjølve spelet. Du kunne sjå at spelarane likte å spela fotball og at dei gjorde sitt aller beste der ute. Greidde dei å engasjera publikum?
Vel, dei siste tre-fire minuttane, frå dei 90 minuttane var spelte til tilleggstida var ute, stod heile stadion og klappa for laget. Me følte ei lita stund det same som dei følte.
Heilt til slutt
For å skapa denne typen engasjement må du altså få folk til å engasjera seg for utfallet i saka du snakkar om. Det gjer du ved å kommunisera med kjenslene deira. Få dei til å føla det same som det du føler. Det er patos. Lukka til!
Takk for at du er innom bloggen min og les innlegget mitt! Målet mitt er å skriva innlegg som er nyttige og underhaldande for andre – dersom du tykkjer eg lukkast med det, er det fint om du trykkjer på like- eller deleknappen under. Du kan også leggja att ein kommentar – både om du likar det eg skriv eller om du har nokre nyttige tips til meg.
For ei tid attende skreiv eg eit innlegg om etos, som er ein del av retorikken og taleteknikk, du finn det innlegget her.
Etos peiker mot at du er truverdig som person, men er det nok når du prøver å overtyda nokon om noko du brenn for? Nei, du kan vera så truverdig du berre vil, men dersom du berre pratar tull, kjem du truleg ingen veg likevel. Logos, som me skal sjå på i dag, er det som vil hjelpa deg med å oppretthalda truverdet ditt som avsendar.
Eg har valt nokre fjell- og dyrebilete i dag sidan delar av innhaldet handlar om jordbruk.
Irriterande for alle partar
Noko av det som kan irritera oss aller mest her i verda er folk som har veldig bastante meiningar om noko utan å ha sett seg inn i saka. Diverre går me alle saman i den fella rett som det er. Me meiner masse utan å ha sett oss inn i det me snakkar om. Eg er i alle fall skuldig i det somme tider. Forferdeleg pinleg å verta ferska på slikt.
Grunnen til at ein hamnar i slike situasjonar er at ein let fordomar og kjensler springa av garde med seg. For å unngå det må ein hugsa på logos, som er sjølve saka du diskuterer. Dei saklege og objektive argumenta som understøttar konklusjonen din. Du kan ikkje overtyda nokon om at du har rett dersom du ikkje kan forklara dei kvifor du har rett.
Logos
For å stadfesta at bodskapen vår er «sann», må me understøtta han med fakta, statistikkar og prov. Det er dette me i retorikken kallar logos. Logos er argument som er baserte på objektive fakta, du kan også inkludera sannsynlege fakta, slik som estimerte modellar og utrekningar og liknande.
Kontrollspørsmål du kan stilla deg sjølv for å vera sikker på at du er sakleg er: Gjev det eg påstår meining? Er det basert på fakta og statistikk? Er den konklusjonen eller løysinga eg legg fram logisk i høve til resultatet eg vil oppnå?
Logisk?
Me kan kort laga eit døme på dette ved å sjå på argumenta for å driva jordbruk her i landet, og ikkje berre importera mat frå utlandet.
Eg meiner at me skal halda fram med jordbruk her i landet, sjølv om det er subsidiert og dyrt i drift, fordi det er koseleg med dyr og bonden treng ein jobb og buplass. Det er dessutan stas å halda på tradisjonane.
Trur du eg kjem langt med desse argumenta, og er dei særleg logiske? Kort sagt – nei.
At det er koseleg med dyr, er det mange som er samde i, men det er ikkje ei ålmenn lov. Dei som er livredde for sauer tykkjer ikkje det er særleg koseleg med dyr. At bonden treng eit hus og ein jobb, er for så vidt sant. Men han kan få ein annan jobb, og me treng ikkje kasta ut bonden sjølv om me legg ned drifta på garden hans. Å halda på tradisjonar er fint, men det er mange tradisjonar som går dukken, så det er ingen grunn til å sjå på jordbruket som ekstra viktig i den samanhengen.
Påstandane mine ovanfor er altså noko veike når me snakkar om logos. Dersom eg vil slå eit slag for jordbruket, må eg altså gjera noko med argumenta mine. Eg må først og fremst basera dei på fakta. Eg gjer eit nytt forsøk:
Logisk
Eg meiner at me lyt halda fram med jordbruk her i landet, sjølv om det kostar ein del skattekroner, fordi me er rekna blant verdas rikaste land. I dag importerer me rundt 50 % av maten me treng. Mat er den einaste reelle verdien her i verda. Utan tilgong på mat døyr du. Dersom det oppstår ei krise i verda, som gjer at det ikkje er mogleg å få frakta maten til landet vårt, vil truleg fleire av oss i praksis svelta i hel.
Krisemaksimering? Det var det dei trudde i 1872 òg då det vart slutt på toll på import av landbruksvarer til Noreg. Bøndene klaga den gongen òg, men fekk lite gehør. Importert mat var billegare, ferdig med den saka. Smellen kom først med den første verdskrigen. Store delar av det norske folket, særleg i byane, svalt. Etter det vart tollpolitikken stramma inn, og det vart sett fokus på å kunna brødfø sitt eige land. Basert på dette meiner eg at det er lurt å halda fram med jordbruk i Noreg.
Er det eg påstår her logisk? Ja, du kan gjerne vera usamd med meg, men det eg seier er basert på fakta og ålmenn sanning. Me er rekna blant verdas rikaste land, me importerer 50 % av maten me treng, utan mat døyr du og under den første verdskrigen svalt nordmenn. Alt dette kan etterprøvast og det underbyggjer konklusjonen min.
Til å stola på?
Er argumentasjonen din alltid til å stola på dersom du hugsar å grunngje han med logiske prov? Berre delvis. Me kan sjølve velja kva argument me vil leggja vekt på og kva for nokre me vil tona ned eller utelata. Dette kan vera lurt å hugsa på om ein er avsendar eller tilhøyrar.
Heilt til slutt
Tusen takk for følgjet! Innlegget vart langt, og eg er takksam for at du framleis er her. Dersom du likte innlegget og ynskjer å dela det med andre, kan du trykkja på like- eller deleknappen under. Eg vert òg veldig glad dersom du vil leggja att ein kommentar i kommentarfeltet.
I bloggen i dag skal me snakka om korleis me brukar ord på ulike måtar når me skildrar hendingar, andre menneske, eigne opplevingar osv. Overskrifta kunne like gjerne ha vore «Kor fint kan du få det?» eller «Kor kjedeleg kan du få det?», men nifst er meir spennande, så eg gjekk for det.
Temaet me skal ta føre oss i dag er perspektiv. I tekstsamanheng kan ein gjera dette temaet så innvikla ein berre vil. Då eg jobba som lærar var det ofte tema som perspektiv og synsvinkel som skapte mest forvirring og frustrasjon blant elevane. Me skal ikkje innom dei tekniske delane av temaet i dette innlegget, men berre konsentrera oss om det heilt grunnleggjande.
Ein dag ved Nidarosdomen
Det første du kan gjera er å ta ein titt på bileta under her. Begge bileta vart tekne same dag, faktisk med berre eitt minutts mellomrom. Lyset har altså ikkje endra seg, ikkje vêret heller, omgjevnadane er heilt like. Likevel er bileta ganske ulike i framtoningane sine, er dei ikkje? Dei representerer ulike perspektiv og fortel såleis ulike historier.
Ein vårdag ved Nidarosdomen. Dei to bileta representerer to ulike stemningar og perspektiv. Det eine er lyst og koseleg, medan det andre er meir dramatisk og har eit gotisk preg.
Perspektiv og inntrykk
Kva perspektiv du vel når du skal fortelja noko, er avhengig av kva stemning du ynskjer å skapa. Det styrer ordvalet og stilen på heile forteljinga. Eg skal vera så modig at eg prøver meg på å gje deg eit døme:
Ho stod rett overfor meg. Augo var grøne og munnen var smal som ein strek. Ho stod eigentleg altfor nær. Eg kunne sjå porene i huda på nasen hennar og eg høyrde pusten hennar. Ho var rasande. Kvifor var det alltid eg som måtte unngjelda?
Dersom me no snur på flisa – utan å endra synsvinkel – kan historia sjå slik ut:
Ho stod heilt nær meg – i augehøgd. Augo gnistra som grøne steinar og munnen var komisk smal. Det at ho stod så nær gjorde at eg kunne sjå porene i den elles plettfrie huda. Det var fint å sjå at ho var menneskeleg som oss andre. Pusten hennar var varm og gjekk i små hiv. Eg snudde meg for å skjula eit smil. At ho var sint, gjorde heile personen friskare og meir levande.
I dei to døma ovanfor har eg valt ulike ord og ulike fokus i skildringa av dama. Det gjer at den som les eller høyrer på det eg fortel, dannar seg ulike bilete både av dama, meg og situasjonen.
I det første dømet har eg valt eit litt sytete perspektiv. Der eg (som forteljar) ser på meg sjølv som eit offer for dette forferdelege mennesket. Ein får ikkje noko positivt inntrykk korkje av meg, dama eller sjølve situasjonen. Om sympatien ligg nokon stad, så er det kanskje hjå meg – offeret.
I det andre dømet har eg valt eit meir likeverdig perspektiv. Utifrå orda eg har valt ser du at eg eigentleg ser litt opp til dama, sjølv om eg ser på oss som likeverdige.
Det at eg legg til detaljen «skjula eit smil» gjev deg eit hint om at eg ikkje er heilt uskuldig i raseriet hennar. Dessutan ser eg på det som ein positiv ting at ho er sint. Sympatien ligg her meir hjå dama enn hjå forteljaren.
Og moralen er . . .
Det er ikkje berre i skriftlege tekstar det kan vera moro å leika litt med perspektiv. Eg prøver å gjera det så ofte som mogleg i dagleglivet også.
Det er vanskeleg å halda fram med å vera irritert over ein person eller ein situasjon dersom ein stadig skifter perspektiv og prøver å sjå alt i eit anna lys. Så spørsmålet eg stiller meg (etter at eg har kasta vekk meir eller mindre tid på å vera sint, sjølvsagt) er: Kan eg sjå dette på ein annan måte?
Heilt til slutt
Det fungerer som regel for meg. Håpar du sette pris på denne korte innføringa om perspektiv. Me kjem nok attende til temaet i seinare innlegg. Dersom du likar det du har lese, er det fint om du trykkjer på dele- eller like-knappen nedanfor, eller skriv ein kommentar under. Me snakkast!
