Dagens innlegg skulle eigentleg handla om noko anna enn språk, men slik vart det ikkje. Eg fekk lyst til å skriva om bøying av substantiv, og slik vart det . . .
Først av alt – som nynorskbrukar irriterer det meg at eg ikkje kan skriva bøyging, noko som er naturleg for mitt målføre, sognemål. Eg seier bøyging, men ein kan visst ikkje skriva det.
Bøying av nynorske substantiv
Uansett, korleis eit substantiv oppfører seg når ein bøyer det, er interessant, tykkjer eg. Her tek eg føre eg bøying av nynorske substantiv.
Det finst fire former ein kan bøya eit substantiv i – eintal – ubunden/ubestemd, eintal – bunden/bestemd, fleirtal – ubunden/ubestemd og fleirtal – bunden/bestemd.
Dei vanlege
Vanlegvis vil hankjønnssubstantivet oppføra seg slik når det vert bøyd:
Eint., ubun. Eint., bun. Fl.t., ubun. Fl.t., bun.
Katt Katten Kattar Kattane
Ver merksam på at ordet kan bøyast som hokjønn òg, då som katte.
Dette kan du prøva med fleire ord, t.d.: danske, stol, blome, hare, benk, omn osv.
Dei som trekkjer seg saman
Men dette gjeld ikkje alle hankjønnssubstantiva, tenkjer du? Og du har heilt rett, sjølvsagt. Nokre hankjønnssubstantiv oppfører seg annleis når dei vert bøyde, dei får ei samandraging i fleirtal. Døme på dette:
Eint., ubun. Eint., bun. Fl.t., ubun. Fl.t., bun.
Støvel Støvelen Støvlar Støvlane
Prøv sjølv med ord som vinter, sommar, regel osv.
Dei med omlyd
Har me dekt alle no? Langt ifrå. Kven har sagt at språk eller bøying av substantiv er enkelt? Og i dette innlegget skal me berre sjå på hankjønnssubstantiva…
Har du lagt merke til at enkelte hankjønnsord får omlyd i fleirtalsform? Sjå her:
Eint., ubun. Eint., bun. Fl.t., ubun. Fl.t., bun.
Son Sonen Søner Sønene
Prøv sjølv med ord som mann eller fot.
Dei med fleire endingar
I tillegg til dei variantane me allereie har vore gjennom, kan nokre hankjønnsord bøyast på fleire måtar. Det var no veldig til styr, tenkjer du kanskje. Og det kan eg vera samd i, men er det ikkje fasinerande samstundes? Her er eit døme:
Eint., ubun. Eint., bun. Fl.t., ubun. Fl.t., bun.
Gris Grisen Grisane/ene Grisar/er
Du kan prøva sjølv med ord som: månad, gjest, ven, sau, bunad, verknad, stad, gong, osv.
Dei annleise
Til slutt kan du leggja særs merke til ord som eigentleg dett heilt utanfor alle desse variantane:
Eint., ubun. Eint., bun. Fl.t., ubun. Fl.t., bun.
Bror Broren Brør Brørne
Ting Tingen Ting Tinga
Far Faren Fedrar Fedrane
Kjem du på fleire?
Heilt til slutt
Dette vart eit innlegg stappfullt av informasjon. Takk for at du las gjennom heile! Eg håpar at det var til nytte for deg, og at det kan hjelpa deg dersom du står fast når det gjeld bøying av hankjønnssubstantiv.
Dersom du lærte noko nytt i innlegget eller berre sette pris på det, vert eg kjempeglad dersom du trykkjer på like- eller deleknappen under. Eller om du legg att ein kommentar til meg.
Me snakkast!
Klem,
Rønnaug